Was jij het Gouden Kind of het Zwarte Schaap? Dit zijn de kenmerken, oorzaak en invloed van deze rolverdeling in het narcistische gezin en borderlinegezin.

Door: Jasmijn Couwenberg

Het Gouden Kind, de Zondebok (het zwarte schaap) en het Verloren Kind

Het ‘Gouden Kind’, de ‘Zondebok’, het ‘Verloren Kind’, het ‘Goede Kind’ en het ‘Slechte Kind’ zijn de rollen die kinderen krijgen toebedeeld binnen het narcistische gezin en het borderlinegezin.

1.Het narcistische gezin: het Gouden Kind en de Zondebok

Bij kinderen van narcisten spreekt men over het ‘Gouden Kind’ en de ‘Zondebok’. Deze kinderen fungeren als een spiegel waarin de ouder zichzelf gereflecteerd wilt zien.

2.Het borderlinegezin: het Goede Kind en het Slechte Kind

Bij kinderen van borderliners spreekt men over het ‘Goede Kind’ en het ‘Slechte Kind’. Deze kinderen fungeren als een spons die alle emoties van de ouder moet absorberen.

3.In beide gezinnen: het Verloren Kind

In beide gezinnen spreekt men ook nog over een ‘Verloren Kind’. Dit kind heeft geen functie binnen het gezin en wordt genegeerd en verwaarloosd.

Waarom een favoriet kind en een zwart schaap binnen het gezin?

Het uitkiezen van een favoriet kind en een zwart schaap binnen het gezin heeft alles te maken met idealiseren en devalueren: hét kenmerk van persoonlijkheidsstoornissen zoals narcisme en borderline.

Narcisten/borderliners zijn niet in staat om iemand te zien als één geheel bestaande uit zowel positieve als negatieve kanten. Ze denken in uitersten (zwart-wit): iemand is óf goed óf slecht (splitsing).

In een gezin met meerdere kinderen idealiseert zo’n ouder het ene kind en devalueert het andere kind. Hierdoor blijft er geen functie meer over voor een derde kind (het Verloren Kind; dit zou je het Grijze Kind kunnen noemen).

Het enig kind wordt afwisselend geïdealiseerd, gedevalueerd en genegeerd.

Hieronder volgt een beschrijving van de verschillende rollen van de kinderen. De tekst in dit blogartikel is afkomstig uit mijn boek ‘De narcistische wereld ontvlucht’.

Bronnen: ‘Understanding the Borderline Mother’, ‘6 Signs You Were Raised By A Narcissist’, ‘Are you the Lost Child in Your Narcissistic Family – 10 Ways to Detect’, ‘Narcissistic Mother: The Scapegoat Child’.

1.Het Gouden Kind (narcistisch gezin)

Het Gouden Kind is de oogappel van de narcistische ouder. Dit kind kan niets verkeerds doen en iedere prestatie, hoe klein ook, wordt uitvergroot en overdreven beloond. Dit kan een illusie van een goede jeugd creëren.

Het lijkt alsof de ouder goede bedoelingen heeft, maar die zijn op zichzelf gericht en niet speciaal op het kind. Deze narcistische ouder manoeuvreert het kind in een richting die vooral gunstig voor de ouder is.

Tot op zekere hoogte wordt het Gouden Kind gewaardeerd en verwend, zolang het kind de ouder idealiseert, en blijft presteren en gehoorzamen. Voor wat, hoort wat. Dit kind staat onder grote druk en zal altijd bezig blijven met het inlossen van een ‘schuld’.

Via prestaties zal dit kind ook naar erkenning bij anderen zoeken. Prestaties vormen de enige manier die het kind leerde om zichzelf te definiëren.

2.Het Goede Kind (borderlinegezin)

De borderlineouder zorgt voor het Goede Kind volgens de eigen behoeften, niet volgens de behoeften van het kind. Heeft de ouder het koud, dan moet het kind een trui aan, ongeacht of het kind het warm of koud heeft. Borderliners kunnen en willen zich niet inleven in anderen (gebrek aan empathie).

Het kind vormt een vangnet voor de eeuwig behoeftige borderlineouder en fungeert als volwassene, surrogaatpartner en kleine therapeut. Het kind toont gehoorzaamheid, loyaliteit en verantwoordelijkheid richting de ouder, en raakt hierdoor overbelast.

Dit kind krijgt het gevoel zelf geen aandacht en zorg waard te zijn en voelt zich ongemakkelijk bij aandacht.

Succes maakt angstig: het Goede Kind voelt schaamte en schuld vanwege de vele ontvangen ‘goede’ dingen, en zou zeker geen recht hebben op nóg meer goeds. Het kind gelooft ‘slecht’ te zijn.

3.De Zondebok (narcistisch gezin) en het Slechte Kind (borderlinegezin): het zwarte schaap

De Zondebok en het Slechte Kind zijn het zwarte schaap binnen het narcistische gezin en het borderlinegezin. Zij krijgen overal de schuld van. De ouder laat duidelijk merken wat het kind allemaal verkeerd doet.

Als gevolg van de programmering met deze vernietigende boodschap, gelooft het kind gedoemd te zijn om te mislukken in het leven.

De goede kanten en de prestaties van het kind worden genegeerd. Het kind krijgt nauwelijks kansen en kent zelfs geen illusie van liefde.

Dit zwarte schaap ontwikkelt zelfhaat, vreest afwijzing, gelooft nooit geliefd te kunnen zijn, durft weinig te ondernemen in het leven, ervaart een hopeloosheid en denkt al het goede te ruïneren.

Dit kind leert geen succes te mógen behalen, want gelooft dit niet waard te zijn en vreest dit toch weer te zullen verliezen. Het kind durft dromen niet te realiseren en kan onbewust successen saboteren, uit angst voor afgunst en buitensluiting.

4.Het Verloren Kind (in beide gezinnen)

Het Verloren Kind vormt geen bedreiging maar ook geen bron van ‘nut’ in beide toxische gezinnen. De ouder kan er niets mee, alle rollen zijn al vergeven.

Zowel emotioneel als fysiek is het kind onzichtbaar. Waardeloos voelt het kind zich, alsof het kind niet bestaat en overbodig is op deze wereld.

Het Verloren Kind zal voor zichzelf moeten zorgen zonder de steun van de ouders. Niet wetende wie het kind is, en zonder enig doel, beweegt dit kind zich door het leven.

Het kind houdt afstand van de eigen emoties, heeft moeite met verantwoordelijkheden en vermijdt verplichtingen het liefst.

Dit kind houdt zich zoveel mogelijk op de achtergrond, wat vaak al vanzelf gebeurt: de verjaardag wordt ‘vergeten’ of de ouder ‘vergeet’ het kind op te halen.

Voorbeeld van de rolverdeling in een borderlinegezin

Dit is een voorbeeld van hoe zo’n rolverdeling eruit kan zien in een borderlinegezin, afkomstig uit het boek ‘Surviving a Borderline Parent’ van Kimberlee Roth, Freda B. Friedman, Randi Kreger:

“Leanna kan niets goed doen in de ogen van haar moeder, Rita, waarvan Leanna gelooft dat ze borderline heeft. Altijd het zwarte schaap van de familie, ging Leanna al vroeg uit huis, trouwde ze jong en kreeg ze een kind. Rita roddelt over haar bij iedere gelegenheid – tegenover familie, vrienden, collega’s, iedereen die maar wil luisteren naar het verhaal over het niet liefhebbende, onverantwoordelijke kind – en wil niets te maken hebben met haar kleindochter. Rita’s zoon, Gene, was een ander verhaal. Ondanks dat ze botsten in zijn tienerjaren, en hij nog steeds kampte met alcoholisme, was Gene de perfecte zoon in de ogen van zijn moeder en stond hij op een voetstuk. Als hij haar verjaardag vergat, verontschuldigde ze hem door te zeggen dat hij het vast gewoon druk had; als hij zijn banen verloor, maakte ze een vuile opmerking over de slechte organisatietalenten van zijn baas.”

Welke factoren bepalen de rolverdeling?

Waarom krijgt het ene kind juist die ene rol toebedeeld, en niet die andere rol?

De rolverdeling in deze toxische gezinnen wordt door diverse factoren bepaald:

  • Een zoon kan de Zondebok of het Slechte Kind zijn, omdat zijn seksueel misbruikte moeder alle mannen haat
  • Een moeder kan de eerste dochter zien als rivale ten opzichte van haar echtgenoot
  • Bepaalde karaktertrekken van het kind kunnen de ouder onbewust herinneren aan een gehaat deel van zichzelf of aan de gehate ex-partner
  • De rolverdeling kan gebaseerd zijn op het gezin waarin de ouder zelf opgroeide

De rollen kunnen elkaar afwisselen

De rollen van de verschillende kinderen kunnen mettertijd ook wisselen. Dit is afhankelijk van de omstandigheden, de behoeften en de stemming van de ouders.

  • Als het geïdealiseerde kind na de scheiding toetrekt naar de andere ouder, kan de ene ouder dit kind gaan devalueren
  • Als het ene kind uit huis gaat, kan een ander kind de rol van dat kind moeten overnemen
  • In een gezin met twee kinderen kan ook het ene kind afwisselend goed en slecht zijn, en het tweede kind het Verloren Kind zijn
  • Als enig kind zul je jezelf in alle genoemde rollen herkennen. Een enig kind wordt afwisselend geïdealiseerd, gedevalueerd en genegeerd
  • Heeft je ouder zowel narcisme als borderline, dan fungeer je als kind afwisselend als spiegel en spons

Deze rolverdeling zegt alles over je ouders, en niets over jou als kind

Als jij opgroeide in zo’n toxisch gezin waarin deze rolverdeling werd gehanteerd, vallen er nu ongetwijfeld vele puzzelstukjes op hun plek! Waarom je afwisselend goed en slecht werd behandeld, of waarom jij en je broer of zus zo verschillend werden behandeld.

Zoals je ziet, vormen de genoemde rollen géén afspiegeling van wie jij als kind werkelijk was, maar dienen ze als een manier voor narcistische ouders en borderlineouders om hun eigen emotionele behoeften en gebreken te vervullen en te projecteren.

Wil jij meer weten over de gevolgen en hoe hiermee om te gaan?

Wil jij alles weten over deze zeer schadelijke dynamiek? Bijvoorbeeld hoe het jouw volwassen leven beïnvloedt op het gebied van eigenwaarde, zelfbeeld en keuzes maken, en hoe je omgaat met deze gevolgen? Check dan eens mijn boek ‘De narcistische wereld ontvlucht’!

“In je boek heb ik de ontdekking mogen lezen in welk soort gezin en opvoeding en relatie ik zat. Er werd veel duidelijk zoveel herkenning en zoveel tranen achteraf..” – LYNN

Verder lezen?

Graag help ik jou verder bij het loskomen van narcistisch misbruik via mijn boeken! Ontdek de inhoudsopgave, een fragment, de reviews & bestel direct:

  • Boek ‘De narcistische wereld ontvlucht’ – Hét meest complete en unieke boek over narcistisch misbruik voortkomend uit narcisme én borderline: op basis van ervaringen én onderbouwingen door internationale deskundigen